De federale regering nam in haar arbeidsdeal de optie tot een vierdagenwerkweek op, waarbij een voltijdse job in vier dagen worden gepresteerd. Zij dit dat willen krijgen de mogelijkheid om meer uren per dag te werken in ruil voor een extra vrije dag. Dit is één van de maatregelen die zijn bedoelt op werknemers meer flexibiliteit te geven. Ignace Glorieux wikt en weegt in De Morgen de implicaties van een vierdagenwerkweek.
Heeft het zin om je werkweek in vier dagen samen te ballen? De vakbonden waarschuwen voor ‘een boulevard naar meer burn-outs’.
IG: “Alles hangt af van je persoonlijkheid en je werk- en gezinssituatie. De werkgever kan dit regime niet opleggen, de werknemer kiest. Die flexibiliteit vind ik wel positief, bijvoorbeeld voor mensen in co-ouderschap. In sommige bedrijven zal dit werkbaar zijn, in andere niet. Ik volg wel de experts die voorspellen dat deze vierdagenweek geen gigantisch aanzuigeffect zal hebben voor de arbeidsmarkt.”
IG: “Mag ik wel een lans breken voor ‘tijdverspilling’ of ‘tussentijd’ op het werk? Vroeger verlummelden mensen veel meer tijd op de werkplek. Ik ook trouwens. (lacht) Ze namen langere pauzes, ze babbelden met hun collega’s en spendeerden gewoon meer uren op hun werkplek. Voor wie geen tijd te verliezen heeft, kan werk puur instrumenteel, saai en vervelend worden. Wat weer meer stress kan opleveren. Werk wordt dan een activiteit die volledig buiten het ‘echte leven’ staat. In de staart van de pandemie merk je dat mensen net snakken naar die ‘tussentijd’: ze willen weer zagen en verhalen vertellen tegen hun collega’s. Of eens een beetje ruziemaken. Niet op hun eentje thuis zo efficiënt mogelijk bezig zijn. Minder werken maakt werk dus niet automatisch werkbaarder.”
Nog een kritiek: dit werkregime is op maat van twintigers zonder kinderen.
IG: “Daar ben ik het niet mee eens. In de vakliteratuur promootten feministische auteurs vroeger vaak kortere werkdagen zodat vrouwen na hun werk nog tijd overhielden om voor hun kinderen te zorgen, het huishouden te beredderen en wat vrije tijd over te houden. Maar de meeste vrouwen, zo blijkt bijvoorbeeld uit ons onderzoek bij Femma (het vroegere KAV, waar ze met behoud van loon nog maar 30 uur per week werken, red.), zien geen heil in die kortere werkdagen. Zij verkiezen een extra vrije dag. Wat vrouwen in de praktijk willen, gaat dus in tegen de feministische theorie. Op die vrije dag doen die vrouwen vooral het huishouden, maar ze staan er positiever tegenover omdat ze dan bijvoorbeeld rustiger en grondiger kunnen poetsen zonder man en kinderen in de buurt en tussendoor kunnen ontspannen.”
Misschien is dat ook een valkuil? Zullen meer vrouwen dan mannen dit regime opnemen en nog meer huishoudelijke taken naar zich toe trekken?
IG: “Vrouwen werken nu al veel meer deeltijds waardoor ze meer het huishouden op zich nemen. Het is dus moeilijk te voorspellen of deze vierdagenweek dat fundamenteel zal veranderen. Mannen brengen hun vrije tijd ook veel meer buitenshuis door dan vrouwen. Wat wel kan, is dat deze kortere werkweek een opstapje wordt naar een algemene arbeidsduurverkorting: vrouwen én mannen werken dan nog maar dertig uur per week. Een economie moet zich dat natuurlijk kunnen permitteren: je moet genoeg arbeidskrachten hebben om collectief minder uren te kloppen. Lukt dat, dan kan er misschien wel meer gendergelijkheid komen. De mannen hebben dan geen alibi meer om minder huishoudelijk werk te verrichten: ze werken evenveel als de vrouwen en zullen dus ook thuis aan de bak moeten. Helaas is dat wel nog toekomstmuziek.”
Zullen mensen met een vierdagenweek minder makkelijk promotie maken?
IG: “Dat hoeft niet zo te zijn. Als je vier dagen goed werk aflevert, zal je baas dat ook opmerken. Ambitieuze mensen zullen op die vijfde dag wellicht toch nog bezig zijn met zaken die met hun werk verband houden. Dat kan hen net een voordeel bieden tegenover een collega in een regime van vijf dagen.”
Blijf je even productief op vier dagen van tien uur?
IG: “Mag ik even advocaat van de duivel spelen? Het kan ook net positief zijn om eens langer door te werken ’s avonds. Breek je geforceerd je werkdag af na acht uur aan je bureau, dan kan je stress krijgen omdat je opdracht door je hoofd blijft razen. Je ‘flow’ is dan ook helemaal weg. Nogmaals: alles hangt af van je werk- en gezinssituatie. Bij een bouwvakker of arbeider die zware fysieke arbeid verricht, zal zijn productiviteit afnemen en de kans op arbeidsongevallen stijgen. Bij een caissière zal de kans op fouten vergroten.”
Werkgevers vrezen dat dit een extra wapen zal worden in de strijd om talent.
IG: “Een vreemd argument. Je kunt niet zeggen dat één bepaalde sector zich hier beter op kan instellen of dat grote of net kleine bedrijven zo’n regime makkelijker kunnen invoeren. Elke bedrijf heeft zijn eigen troeven die ze moet uitspelen in de strijd om talent. ‘The Age of Anti Ambition’ is een van de buzzwoorden van het moment. Kan die vierdagenweek jongeren met weinig ambitie motiveren? Misschien. Dan hebben ze drie dagen om zich uit te leven en vier dagen om er op de werkvloer tegenaan te gaan. Onderzoek toont aan dat jongeren gevoeliger zijn voor het evenwicht tussen privé, gezin en vrije tijd, maar je mag die verschillen tussen de generaties niet overdrijven. Sowieso zijn de werktijden korter dan drie decennia geleden en hebben alle werknemers nu meer verlofdagen. Vergaderingen na zestien uur zijn ook steeds meer not done.
IG: “Wat ik wel niet geloof, is dat werk systematisch minder belangrijk wordt. In de jaren 60 werd al aangekondigd dat we naar een vrijetijdssamenleving zouden evolueren en dat onze vrijetijdsbesteding onze identiteit zou bepalen. Daar is weinig van in huis gekomen.”