Natuurlijk, er kwamen ook boze reacties binnen op de oproep die deze krant een paar weken geleden plaatste. Want lockdownheimwee, hoe krijg je het woord überhaupt uit je ‘fokking toetsenbord’? Probeerden wij hier nu de coronalockdowns, waarin mensen op last van de overheid beperkingen kregen opgelegd en ondernemers de deuren moesten sluiten, te verheerlijken? Of hadden we soms last van het stockholmsyndroom, waarbij het slachtoffer (lees: het volk) sympathie krijgt voor de gijzelnemer (de overheid)?
Toch waren berichten van Nederlanders die bij zichzelf wél wat heimwee bespeurden veruit in de meerderheid. De lockdowns mogen in het land veel boosheid hebben losgemaakt, bij een deel van de bevolking blijven vooral ook positieve ervaringen hangen. “Ik mis de lockdown echt, wat was de wereld ineens overzichtelijk, rustig en geordend”, mailt Kim Paf- fen bijvoorbeeld. Ze heeft sinds vijfjaar niet-aangeboren hersenletsel, en doordat het veel stiller was op straat en in winkels vielen veel prikkels van buitenaf, die haar normaal veel energie kostten, opeens weg. Echt heerlijk!”
Ook mensen zonder gezondheidsproblemen herkennen zich in de woorden van Paffen. Veel Nederlanders zouden liever in een land leven dat wat minder druk, dichtbevolkt, gejaagd en gestrest is, lijkt het. “Geen drukte, geen rijen, geen files, geen verplichte verjaardagen”, schrijft een van hen, die de gedwongen sluiting van winkels en restaurants door een roze bril bekijkt. Door de lockdown hield ik geld over, waarmee ik uitgesteld woningonderhoud heb laten uitvoeren.”
Niets moéten, niets hoéven, ook dat is mensen die positief op de lockdowns terugkijken meer dan goed bevallen. Charlotte Broer is een alleenstaande, fulltime werkende moeder. Ze noemt de lege agenda ten tijde van de lockdown ‘een verademing’. De twee weken dat ze met geringe coronaklachten verplicht thuiszat noemt ze zelfs ‘hemels’. “Ik was thuis met mijn twee dochtertjes. We hebben ons vermaakt met oude foto’s kijken, een puzzel van duizend stukjes oplossen, cupcakes maken en dansen met de Nintendo Switch. De laatste vijf jaar heb ik ze nog nooit zo veel onverdeelde aandacht kunnen geven. Ik heb er dan ook stiekem ontzettend van genoten.”
Freek van Makkelenberg mist de ‘lange lunches met het gezin’ en het elke avond samen thuis dineren. “Het was het laatste jaar dat mijn dochters thuis woonden. Met zoveel quality time ben je snel voorbij de koetjes en kalfjes. We zijn nog veel closer geworden.”
Ook veel genoemd: de natuur die opleefde omdat de mensen het tijdelijk wat rustiger aan deden. Verschillende lezers herinneren zich luchten die blauwer waren dan voor en na corona. De stilte tijdens wandelingen — vooral die met de hond toen de avondklok van kracht was — is iets wat sommigen niet snel zullen vergeten. “Zo’n relaxte sfeer, en dan de uil tegenkomen die zijn avondrondje door de straat maakte, genieten!”, blikt Dolly Schellingerhout vol verrukking terug.
Ignace Glorieux kan zich het gevoel van de lockdown-nostalgici wel voorstellen. Hij is hoogleraar sociologie aan de universiteit van Brussel en onderzocht tijdens de coronaperiode hoe Vlamingen hun tijd besteedden. Uit zijn studies bleek dat mensen tijdens de lockdowns inderdaad meer tijd hadden voor zichzelf en hun naasten, en dat ze dit over het algemeen best prettig vonden. “Tegelijk denk ik dat we die tijd nu wel een beetje idealiseren. Met name de eerste lockdown voelde voor sommigen van ons misschien weldadig aan. Het was toen lente, mooi weer, buiten was er stilte. Dat was aangenaam.”
Maar mensen hebben de neiging om het goede van dat soort bijzondere periodes te onthouden, stelt Glorieux. “Over autoloze zondagen wordt ook vaak heel positief gesproken. Terwijl de aanleiding daarvoor niet leuk was. Zo is het bij de lockdowns ook. Mensen denken terug aan de dagen van rust en aandacht voor elkaar, maar vergeten de donkere randjes. De onzekerheid, de kinderen die niet naar school konden, het feit dat je niet eens op een terrasje mocht zitten.”
Wat natuurlijk wel zo is, erkent de Belgische hoogleraar: dingen die mensen prima bleken te kunnen missen — files, volle treinen, asociale mensen in de supermarkt, ‘verplichte’ verjaardagen of etentjes — zijn nu weer in volle hevigheid terug. “En we zijn het in de coronajaren ook een beetje ontwend: al die drukte en sociale interactie. We hebben ons thuis teruggetrokken, vinden het moeilijker om van de bank af te komen. Lekker thuisblijven is vaak de comfortabelste optie. Maar dat betekent niet dat het leven er op lange termijn aangenamer van wordt. Een feestje waar je eigenlijk geen zin in hebt, blijkt achteraf vaak hartstikke leuk te zijn.”
We hebben als samenleving wel wat positieve dingen aan de lockdowns overgehouden, constateert Glorieux. “De visie op werk lijkt bij een deel van de mensen veranderd. We stellen ons leven minder in het teken van onze baan. Veel mensen werken regelmatig thuis. We richten onze tijd efficiénter in: we gaan niet meer een dag op pad naar de andere kant van het land om daar twee uurtjes te vergaderen.”
De coronatijd was voor sommigen ook een eyeopener. “Het heeft me een paar maanden geleden aan het denken gezet”, mailt Lidy Thijsen. “De teruggekeerde ratrace wil ik niet meer. Ik kan het ook niet meet, lijkt wel. Ik ben dan ook be- zig om te kijken hoe ik mijn werkleven zo kan inrichten dat ik rustig kan leven én de hypotheek kan betalen.”
Iemand die de daad zelfs al bij het woord voegde, is Tilburger André van den Boogaert (52). Hij is muzikant, en verdiende zijn geld daarnaast al jaren als hulpverlener van alcohol- en drugsverslaafden. “Op een gegeven moment wordt dat ook routine. Ik leefde voor mijn gevoel op de automatische piloot. Tijdens de lockdowns merkte ik hoe fijn het was om tijd te hebben voor andere dingen. Normaal is het de agenda die regeert. Dat wilde ik niet meer.”
Van den Boogaert kocht met zijn vriendin Amy een campertje uit 1991. Het begon in de zomer van 2021 met vier maanden onbetaald verlof en rondreizen door Europa. Dat voelde zo goed dat de twee uiteindelijk allebei hun huis ver- kochten. Bijna twee jaar later zijn ze nog altijd met de camper op pad, vertelt Van den Boogaert via de telefoon vanuit Zuid-Spanje.
“Loskomen van je werk, je agenda en bezittingen voelt deels echt als een bevrijding. Het brengt ook wel nieuwe onrust met zich mee: wat ga ik de komende jaren doen, hoelang kunnen we vooruit met het geld dat we met de huizenverkoop verdiend hebben? Dat was wennen. Maar het is ook luxe. We kunnen dingen doen die echt leuk zijn. Ik heb een boek geschreven, dat komt in juli uit. En we hebben tijd om na te denken over wat we willen met ons leven.”
Zo’n radicale verandering als Van den Boogaert aandurfde, is niet voor ons allemaal weggelegd, mochten we het al willen. En een nieuwe lockdown: daar zullen de meesten van ons toch ook niet bij staan te juichen. Maar wat nu als we bepaalde aspecten van toen — rust, tijd, stilte — weer terug zouden willen in ons leven?
“Uit beperking ontstaat vrijheid, dat vergeten we vaak”, stelt Glorieux enigszins cryptisch. Wat hij bedoelt te zeggen: “Je kunt tegenwoordig elke avond wat leuks doen. Je kunt thuis al het nieuws in heel de wereld volgen, elke serie op Netflix bekijken en elk nieuw album op Spotify beluisteren. Maar als je dat doet, zul je nooit echt rust ervaren. Ga je een boek lezen of een film kijken, leg dan je smartphone weg, dat is al een goed begin. Je moet echt zelf keuzes maken.”
De hoogleraar vergelijkt het positieve gevoel dat sommige men- sen aan de lockdowns overhielden met een vakantie in een tentje op een afgelegen berg, waar geen mo- biel bereik is. “Je kookt op een gammel vuurtje, alles gaat veel langzamer dan normaal. Maar je gaat gewoon tegen een boom aan zitten, pakt een goed boek en denkt: wat is dit heerlijk.”