Opinie: Corona legt crisis van werkende student bloot

We moeten het werkende studenten eenvoudiger maken om hun werk te doen, anders raakt deze snelgroeiende groep in de problemen. Corona heeft dat heel duidelijk gemaakt.


Deze opinie verscheen in De Tijd van 21/11/2020.

Gil Keppens (Postdoctoraal onderzoeker FWO), Ilse Laurijssen (Postdoctoraal onderzoeker), Bram Spruyt (Hoofddocent). Allen verbonden aan de Vakgroep Sociologie van de VUB.

Meer lezen? 

Keppens, G., B. Spruyt (2020): De Werkende Student: Een beschrijving van het profiel van de werkende student en de gevolgen voor de studievoortgang. Steunpunt Strategisch Beleidsonderzoek Hoger Onderwijs, Brussel: Vrije Universiteit Brussel (59 blz.) - TOR 2020/33.


Nu het coronavirus om zich heen grijpt en het sociale leven verlamt, hebben studenten het zwaar. Berichten over psychische maar ook financiële problemen stapelen zich op. Veel studenten verloren (tijdelijk) hun job en het aanbod aan studentenarbeid is gering. Studenten kunnen bovendien niet genieten van steunmaatregelen, zoals tijdelijke werkloosheid, om het verlies aan inkomen te compenseren. Wat voordien latent op de achtergrond sluimerde, wordt door corona bruusk op de agenda gezet: een groeiend aandeel van studenten is afhankelijk van eigen inkomsten om in levensonderhoud te voorzien of studies te bekostigen.

‘Werkende studenten’ zijn  studenten die voltijds studeren en daarnaast in hun vrije tijd werken. Zij dienen duidelijk onderscheiden te worden van ‘werkstudenten’ die een voltijdse job combineren met een studie. Terwijl deze laatste een apart statuut hebben, blijft de eerste groep institutioneel grotendeels onzichtbaar. Ten onrechte, want hun aantal neemt jaar na jaar toe.  Ongeveer 40% van de VUB-generatiestudenten uit het academiejaar 2019-2020 geeft bij de inschrijving aan te werken of te willen werken tijdens hun eerste jaar aan de VUB. Versoepelingen in de wetgeving rond studentenarbeid – sinds 1 januari 2017 mogen studenten maximum 475 uur per kalenderjaar werken onder het studentenstatuut – zorgen er bovendien voor dat steeds meer studenten op regelmatige basis werken tijdens de week. Cijfers van Randstad tonen dat het aandeel studenten dat op regelmatige basis werkt doorheen de week tijdens het academiejaar is toegenomen van 26% in 2017 naar 44% in 2018. Die toename van studentenarbeid roept veel vragen op. Wie zijn deze werkende studenten? Waarom werken ze? En welke invloed heeft het werken op hun studierendement? Vragen die opvallend afwezig zijn in de debatten over hoger onderwijs in Vlaanderen.

Een bevraging bij VUB-generatiestudenten maakt alvast twee zaken heel duidelijk: (1) veel studenten werken en (2) werkende studenten zijn een heterogene groep.  Er is inderdaad  grote variatie in de motieven om te werken. De cijfers van VUB-generatiestudenten tonen dat ongeveer 57% van de studenten werkt om vrijetijdsactiviteiten te bekostigen en dat 13% werkt om werkervaring op te doen. Bij deze groep studenten stellen we geen impact vast op het studierendement. Daarnaast werkt ongeveer 30% van de werkende studenten om de studies te bekostigen of in eigen levensonderhoud (of dat van hun familie) te voorzien. Deze studenten die werken vanuit een financiële noodzaak, werken bovendien gemiddeld meer uren per week, en dat zorgt voor een lager studierendement. Het heeft er alle schijn van dat deze studenten werken op momenten waarop eigenlijk gestudeerd moet worden. Bovendien zijn deze studenten ook afhankelijk van het inkomen uit dat werk, waardoor minder werken voor hen niet vanzelfsprekend is.

Deze problematiek zal de komende jaren alleen maar toenemen. Nooit was het aandeel 18-jarigen dat zich voor het eerst inschreef aan een instelling hoger onderwijs zo hoog. Deze toename gaat ook gepaard met een brede instroom, met een groter aandeel studenten uit kansengroepen. Er is denkwerk nodig over hoe de instellingen hoger onderwijs met deze toenemende problematiek aan de slag kunnen. Het gaat niet over de vraag of studeren en werken wenselijk is. Het gaat wel over de vraag welke opportuniteiten en uitdagingen zich op dat vlak voordoen en hoe we die opportuniteiten maximaal kunnen benutten. Een recent rapport van de Amerikaanse koepelvereniging van Diensten voor Studentenzaken benadrukt de mogelijk positieve uitkomsten van on-campus werk voor studenten. Zo heeft on-campus werk vaak het voordeel gemakkelijk toegankelijk te zijn, flexibel werken mogelijk te maken (bijvoorbeeld met een werkschema aangepast aan de lesuren) en kan het een manier zijn voor een instelling hoger onderwijs om studenten aan zich te binden. Corona bracht het fenomeen van werkende studenten naar de oppervlakte. Het komt er nu op aan werkende studenten de aandacht te geven die ze verdienen en samen met hen aan de slag te gaan. Never waste a crisis!